Այրարատ

40,105 կմ²

Մեծ Հայքի կենտրոնական նահանգը։ Հայկական մատենագրության մեջ Այրարատ անվան տակ հասկացվում է Արաքսի հովիտը, Մասիս և Արագած լեռների մեջ, սկսած մոտավորապես Ախուրյան գետի բերանից մինչև Նախճավան։ Կազմված էր 20 գավառներից։

Դիրք

Տարածվում էր Արաքսի միջին և Արածանիի վերին ավազաններում։

Երկիր	Մեծ Հայք
Ներառում է	գավառ
Գլխավոր քաղաք	Արտաշատ
Այլ քաղաքներ	Արմավիր, Վաղարշապատ, Դվին, Կաղզվան, Երվանդաշատ, Անի, Շիրակավան, Ոսկյանք, Զարեհավան, Լուսաղբյուր, Նիգատուն, Կարս, Երևան, Բագարան, Արշակավան, Ուրծ
Ստեղծվել է	Մ.թ.ա. 189
Վերացել է	Մ.թ. 387

Գավառներ

Այրարատը բաղկացած է հետևյալ 22 գավառներիցsup id="cite_ref-Թ._Հակոբյան_1-1" cass="">[1]</su" />.</sp" /></p> "

• Բասեն կոչվում էր նաև Բասյան (Բասեան)- կենտրոնը՝ Բասեն

• Գաբեղյանք (Գաբեղեանք)- կենտրոնը՝ Կաղզվան (Կաղզուան)

• Աբեղյանք (Աբեղեանք)- կենտրոնը՝ Մժնկերտ

• Հավնունիք (Հաւնունիք)- կենտրոնը՝ Ավնիկ (Աւնիկ)

• Արշարունիք կոչվում էր նաև Երասխաձոր- կենտրոնը՝ Բագարան

• Բագրևանդ (Բագրևանդ)- կենտրոնը՝ Բագավան (Բագաւան)

• Ծաղկոտն- կենտրոնը՝ Զարեհավան (Զարեհաւան)

• Վանանդ կոչվում էր նաև Անփայտ Բասյան (Անփայտ Բասեան)- կենտրոնը՝ Կարս

• Շիրակ- կենտրոնը՝ Անի

• Արագածոտն- կենտրոնը՝ Վաղարշապատ

• Ճակատք- կենտրոնը՝ Կողբ

• Մասյացոտն (Մասեացոտն)- կենտրոնը՝ Ցոլակերտ

• Կոգովիտ- կենտրոնը՝ Արշակավան (Արշակաւան)

• Աշոցք- կենտրոնը՝ Աշոցք

• Նիգ- կենտրոնը՝ Քասաղ

• Կոտայք- կենտրոնը՝ Երևան (Երևան)

• Մազազ- կենտրոնը՝ Պորտակ

• Վարաժնունիք- կենտրոնը՝ Հովք

• Ոստան Հայոց- կենտրոնը՝ Արտաշատ

• Ուրծաձոր- կենտրոնը՝ Ուրծ

• Արած- կենտրոնը՝ Արած

• Շարուրդաշտ- կենտրոնը՝ Շարուր